Afera Pandora Gate wstrząsnęła polskim YouTubem oraz zszokowała opinię publiczną. Filmy, które opublikował Sylwester Wardęga oraz Mikołaj ‘Konopskyy’ Tylko pokazały mroczne oblicze niektórych streamerów internetowych i zwróciły uwagę na treści, z jakimi w internecie stykają się dzieci. Każą też rodzicom zadać sobie pytanie: czy wiemy co nasze dzieci robią w sieci?

Wraz z rozwojem technologii, dzieci spędzają coraz więcej czas na oglądaniu treści na platformach takich jak YouTube czy Twitch. O ile wiele materiałów tam zamieszczonych jest wartościowych, dostarcza wiedzy, ciekawostek lub rozrywki, o tyle okazuje się, że część jest nieodpowiednia dla dzieci i może negatywnie wpływać na ich rozwój, psychikę, wykorzystywać je w celach komercyjnych, a w skrajnych przypadkach stanowić zagrożenie dla ich bezpieczeństwa. 

Niektóre autorzy tworzą treści docierające nawet do dzieci w wieku 10 lat, które absolutnie nie są dla nich przeznaczone. Są to filmy, teledyski, vlogi czy transmisje na żywo zawierające przemoc, wulgarny język, drastyczne obrazy czy treści propagujące nienawiść. Oglądanie ich może prowadzić do wykształcenia nieodpowiedniego postrzegania relacji, wywołać w dziecku agresję, wstyd, niepokój oraz traumę. 

Poprosiliśmy osoby, dla których bezpieczeństwo dzieci jest wyjątkowo ważne, aby opowiedziały o: bezpieczeństwie w komunikatorach, bezpieczeństwie uczniów oraz gdzie szukać pomocy.

Bezpieczeństwo w komunikatorach

Głównym wątkiem Pandora Gate są wiadomości wysyłane za pośrednictwem komunikatorów internetowych. O komentarz poprosiliśmy Jerzego Grońskiego, pełnomocnika burmistrza ds. bezpieczeństwa.

Praktycznie każda gra sieciowa wyposażona jest w komunikator, niejednokrotnie nie tylko w formie czatu tekstowego, ale też umożliwiający rozmowy głosowe i to często tam młody człowiek prowadzi konwersacje, nawiązuje znajomości i poznaje świat. 

Właśnie te możliwości techniczne wykorzystują osoby, których celem jest manipulowanie dziećmi i młodzieżą. Nawiązując znajomość, która z czasem może przerodzić się w przyjaźń, a przynajmniej w zdobycie u młodego człowieka zaufania, dorosły tak kieruje dzieckiem, aby osiągnąć zamierzony, czasem przestępczy cel.

Pamiętać należy, że prawo gwarantuje tajemnicę korespondencji wszystkim, w tym również dzieciom. I to nie tylko korespondencji pisanej ręcznie, czy w formie papierowej, ale również korespondencji elektronicznej, jak wiadomości e-mail, wiadomości na komunikatorach oraz czatach.

Dlatego niezwykle istotnym jest właściwe przygotowanie dziecka do korzystania z wiadomości elektronicznych, przedstawienie mu korzyści, ale również zagrożeń jakie płyną z tego kanału informacyjnego. 

Najważniejszym jednak jest nawiązanie odpowiedniego kontaktu z dzieckiem, zdobycie jego zaufania tak, aby zawsze, kiedy pojawia się element strachu, obawy, czy nawet niepewności dziecko przede wszystkim korzystało z rad otrzymywanych od swoich najbliższych.

Elektronizacja życia jest praktycznie nieunikniona – dlatego dorośli muszą poznawać zagrożenia jakie są z tym związane i przygotowywać na nie swoje dzieci i młodzież. Oczywiście można próbować stosować zabezpieczenia elektroniczne, jak choćby kontrola rodzicielska, czy filtry uzależnione od wieku użytkownika, jednak każde zabezpieczenie można obejść, czy to wykorzystując możliwości techniczne, czy wplatając nieodpowiednie treści do materiałów przeznaczonych dla konkretnych grup wiekowych, dlatego tak ważne wydaje się odpowiednie przygotowanie dzieci do zagrożeń, jakie mogą na nie czyhać w sieci.

I co najistotniejsze, każda informacja, która pojawia się w sieci tam pozostaje, nawet jeśli usuniemy ją z komunikatora, czatu, czy pozbędziemy się pliku – ślad elektroniczny pozostaje. Przedstawiciele odpowiednich służb wykorzystując przepisy prawa mogą dotrzeć do praktycznie każdej informacji zamieszczonej w sieci. Dlatego ważne jest, aby zarówno dzieci, jak i dorośli pamiętali o tym umieszczając w mediach społecznościowych, czy przesyłając za pośrednictwem komunikatorów zdjęcia, wiadomości i pliki tekstowe, a nawet memy. Jeśli przesyłane przez nas informacje komuś będą mogły się przydać – z całą pewnością bezwzględnie je wykorzysta.

Bezpieczeństwo uczniów

Internet jest niezastąpionym źródłem wiedzy. Ale podobnie jak bezpieczeństwa poruszania się po ulicach, istotna jest nauka bezpiecznego korzystania z sieci. Dlatego też nauczyciel i wiceprzewodniczący Rady Miejskiej, Andrzej Gąsłowski, zwraca szczególną uwagę na bezpieczeństwo uczniów w sieci oraz angażuje się w organizację Gminnego Multimedialnego Konkursu Profilaktycznego.

Rozwoju technologii informacyjnych nie da się powstrzymać. Co więcej – nie należy tego robić. Z efektów tych działań mamy niewątpliwie wymierne korzyści, ale generują one zagrożenia szczególnie dla młodych ludzi. 

Dzięki Internetowi mamy łatwy i szybki dostęp do wszelkiej informacji. Telefon komórkowy stał się osobistym i niezbędnym narzędziem do poznawania świata i komunikowania się z innymi. Gry komputerowe pobudzają wyobraźnię, ale jednocześnie pochłaniają czas przeznaczony na pracę, wypoczynek czy kontakty z ludźmi w realnym świecie. 

Łatwo przekroczyć granicę, za którą nowe technologie już nie pomagają, tylko całkowicie wypełniają życie, aż do utraty kontroli. Wirtualny świat zastępuje ten rzeczywisty, a cyfrowe aplikacje – realne kontakty z rodziną, bliskimi, przyjaciółmi.

Do najważniejszych zagrożeń wynikających z tego rozwoju należą: zalew informacyjny, problemy z koncentracją, deficyt czasu, stres, zatarcie granicy między pracą, a odpoczynkiem, między realną rzeczywistością, a wirtualną, uzależnienie od internetu, izolacja społeczna (hikikomori), uzależnienie cyfrowe. Większość z nich generuje zmiany zachodzące w mózgu, które często prowadzą do zaburzeń psychicznych.

Od 16 lat razem z Wydziałem Edukacji Urzędu Miasta i Gminy w Niepołomicach oraz Gminną Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych dostrzegamy te problemy i podejmujemy działania profilaktyczne. Organizujemy dla uczniów szkół podstawowych Multimedialny Konkurs Profilaktyczny poświęcony tej problematyce. 

Co roku tematyka dotyczy innego rodzaju zagrożeń. Konkurs z jednej strony promuje rozwój technik multimedialnych i informacyjnych jako narzędzi ułatwiających komunikację między ludźmi, a z drugiej wskazuje na potencjalne zagrożenia i podpowiada jak się przed nimi ustrzec. 

Od wielu lat cieszy się on dużym zainteresowaniem wśród uczniów i nauczycieli, którzy dostrzegają te problemy i podejmują działania profilaktyczne w szkołach. 

Duża odpowiedzialność ciąży także na rodzicach, którzy podobnie jak nauczyciele powinni dostrzegać pewne charakterystyczne zachowania wskazujące na te problemy. 

Do nich należą: trudności w nawiązywaniu kontaktów rówieśniczych, poczucie wyobcowania, nadpobudliwość, obniżenie sprawności myślenia oraz koncentracji uwagi, obniżenie poziomu językowego zarówno w mowie jak i piśmie, zawężenie aktywności tylko do komputera i Internetu, konflikty z otoczeniem – zachowania agresywne, zaniedbywaniem podstawowych obowiązków – w tym również spożywania posiłków czy snu.

Współcześnie dzieci, młodzież a także dorośli ciągle korzystają z wynalazków cyfrowego świata, traktując je jako naturalne środowisko zaspokajania potrzeb.

E-uzależnienia nie dają tak szybko negatywnych efektów jak inne uzależnienia, ale powodują ogromne spustoszenie w każdym z obszarów życia osoby uzależnionej i jej rodziny. 

Jeszcze raz należy stanowczo podkreślić, że w zapobieganiu nadużywania Internetu, telefonu komórkowego istotną rolę odgrywa dom rodzinny i szkoła. Działania profilaktyczne nie powinny polegać na eliminacja z życia okazji do korzystania z Internetu, komputera czy telefonu przez zabranie telefonu albo zakazy korzystania z komputera, ale poprzez prawidłowe używanie nowych technologii.

Gdzie szukać pomocy?

W przypadku podejrzenia przestępstwa powinniśmy niezwłocznie zgłosić się do organów ścigania. Ważne, aby odpowiednio zabezpieczyć zrzuty ekranu, aby udowodnić czyny przestępcze czy próby wyłudzeń. 

Jeśli szukamy pomocy psychologicznej, skorzystajmy z instytucji takich jak wspieranego przez gminę Niepołomice Centrum Razem Raźniej prowadzone przez Fundację Dzieciom Kolorowy Most lub porady lekarza zdrowia psychicznego.

A kiedy taka pomoc jest absolutnie niezbędna? Odpowiada Marta Hes, Prezes Fundacji Dzieciom Kolorowy Most.

Po pomoc psychologiczną należy się zwrócić, szczególnie w przypadkach, gdy zauważamy niepokojące zmiany w zachowaniach naszych dzieci. Gdy wiemy, albo mamy podejrzenie, że na to zachowanie mogły mieć wpływ niebezpieczne treści z sieci, do których należą na przykład materiały pornograficzne, nadal łatwo dostępne dla niepełnoletnich użytkowników. Nie zawsze dziecko samo wybiera taką treść, często zdarza się że kolega/koleżanka z klasy posiada dostęp do nich i zachęca rówieśników do ich obejrzenia. 

Poza pornografią, niebezpieczne treści obejmują także przemoc, promocję brania narkotyków lub innych używek, skrajnego odchudzania, czy wręcz sposobów na podjęcie próby samobójczej. W Centrum Razem Raźniej mierzymy się raczej nie z ucieczką dzieci czy nastolatków w świat internetu, lecz jej przyczyną, którą jest brak więzi z najbliższymi.

Małe dzieci chętnie uczestniczą w zajęciach innych, niż korzystanie z multimediów. To my – dorośli – uczymy ich tego nawyku częstego sięgania po telefon czy tablet. Można to zaobserwować w miejscach publicznych, czekając z dzieckiem na autobus, w kolejce do lekarza czy na zajęcia – nie rozmawiamy wtedy z naszym dzieckiem, które siedzi obok… zamiast tego przeznaczamy czas na scrollowanie telefonu.

Zmieniający się świat jest wyzwaniem nie tylko dla nas, dorosłych, ale również dla dzieci, które każdego dnia muszą się z nim mierzyć. Dlatego to my – dorośli – powinniśmy być największym wsparciem i autorytetem dla nich. Nie jesteśmy w stanie uchronić dziecka przed każdym niebezpieczeństwem, ale z całą pewnością powinniśmy towarzyszyć mu w odkrywaniu internetowego świata, pokazując jego wady i zalety. A jeśli już wydarzy się coś złego, ważne aby nie tracić głowy, nie obwiniać siebie, ani dziecka, ale okazać mu wsparcie i spróbować znaleźć rozwiązanie.