Bule, czyli pétanque

To tradycyjna francuska gra towarzyska z elementami zręcznościowymi. Swoją karierę rozpoczęła w południowej Francji (Prowansja), obecnie jest popularna w całej Francji, a także w innych krajach europejskich (Belgia, Hiszpania, Włochy, Szwajcaria, Niemcy, Szwecja) i na świecie (Tunezja, Maroko, Wietnam, Tajlandia, Madagaskar, Kanada, Senegal). Rozgrywana jest jako sport nieolimpijski w ramach World Games. Uprawiana jest także u nas, w Polskiej Federacji Petanque zrzeszonych jest ponad 35 klubów.

Początki pétanque datuje się na rok 1907, czyli tradycja nie jest szczególnie długa. Jednak jej pochodzenie badacze wywodzą z antyku. Petanka jest bezpośrednią kontynuacją jeu provençal („gra prowansalska”), a ta z kolei, tak jak bowls i bocce, wywodzi się z gry w kule, uprawianej przez rzymskich legionistów, którzy rozpowszechnili ją w całym basenie Morza Śródziemnego.
Nazwa pétanque (petanka) pochodzi od prowansalskich słów ped tanco (fr. pieds tanqués: „stopy razem”), ponieważ podczas rzutu obie stopy gracza muszą znajdować się wewnątrz wcześniej nakreślonego na placu niewielkiego koła.
Pierwsze bule do gry robione były z drewna i obijane gwoździami. W 1930 roku przyjęto definitywnie użycie buli ze stali.
W 1958 roku, w Marsylii powstała Międzynarodowa Federacja Pétanque i Gry Prowansalskiej, a pierwsze rozgrywki międzynarodowe zorganizowano już w następnym roku. W 2004 r. federacja zrzeszała 600 tysięcy graczy w 59 krajach. Polski związek – Polska Federacja Pétanque powstała w 2002.
Tradycyjnie w bule grali mężczyźni, jednak jak w każdej dyscyplinie sportu, dostrzegalny jest wzrost liczby grających kobiet.

Zasady gry

Rozgrywki odbywają się na pozbawionym trawy placu (zwanym bulodromem), np. na utwardzonym żwirze, o wystarczających wymiarach (które dla gry turniejowej wynoszą min. 15×4 m). Gra polega na rzucaniu z wytyczonego okręgu metalowymi kulami (bulami; fr. boule – kula) o średnicy od 70,5 do 80 mm (ciężar od 650 do 800 g) w kierunku małej drewnianej lub plastikowej kulki o średnicy 30 mm nazywanej po francusku cochonnet, co znaczy prosiaczek (w Polsce częściej używa się nazwy świnka).
Partię rozgrywa się w jednym z trzech możliwych składów:

• single (fr. tête-à-tête) – jeden gracz przeciwko drugiemu, gracze mają po 3 bule;
• dublety – w dwóch zespołach dwuosobowych, każdy gracz ma 3 bule;
• triplety – w dwóch zespołach trzyosobowych, każdy gracz ma 2 bule.

Każda partia składa się z kilku rozgrywek. Rozgrywka – to okres od wyrzucenia świnki do wyrzucenia przez graczy ostatniej kuli. W danej rozgrywce każdy gracz stara się umieścić swoją bulę bliżej świnki lub wybić punktujące (stojące najbliżej świnki) bule przeciwnika. Rzuca zawsze zawodnik drużyny, której kula aktualnie nie punktuje (nie znajduje się najbliżej świnki). Po wyrzuceniu wszystkich kul gracze podliczają punkty: zdobywa je tylko zwycięzca rozgrywki (którego kula stoi najbliżej świnki), który otrzymuje punkt za każdą bulę umieszczoną bliżej świnki niż najbliższa śwince bula przeciwnika. Najniższy możliwy wynik rozgrywki to 1 pkt. (bądź 0 w przypadku remisu), najwyższy w przypadku gry drużynowej 6 pkt., przy singlach – 3 pkt. Zwycięzca rysuje nowe kółko w miejscu, gdzie była świnka, po czym rozpoczyna następną rozgrywkę. Partię wygrywa osoba bądź zespół, który osiągnął jako pierwszy 13 punktów.

Szachy

Ludzi poznaje się najlepiej w czasie długiej podróży oraz grając z nimi w szachy.

przysłowie angielskie

Szachy to gra rozwijana przez ludzkość przez wieki. Nieistotne w niej wzrost, wiek czy siła mięśni zawodników, a jedynie sprawność intelektu i umiejętność myślenia strategicznego. Dlatego przy szachownicy może się spotkać każdy.
Bule (petanque, petanka) to również gra łącząca pokolenia. Nie chodzi w niej o to, by rzucić kulą szybciej, dalej czy mocniej, ale jak najbardziej precyzyjnie. Dobre oko i precyzyjny rzut są tu na wagę złota. Zwycięża zawodnik, którego kula wyląduje najbliżej świnki (najmniejszej kuli wyrzucanej na samym początku gry).

Szachy to nie jedna gra, a cała rodzina strategicznych gier planszowych rozgrywanych przez dwóch graczy na 64-polowej szachownicy. Każdy z nich otrzymuje szesnaście białych lub czarnych bierek o różnej wartości i różnych zasadach poruszania się po planszy. Na komplet bierek szachowych składają się: król, hetman (dama, damka, królowa lub królówka), dwa gońce (laufry), dwa skoczki (konie lub koniki), dwie wieże oraz osiem pionów. Grę zawsze rozpoczynają bierki białe.

Skąd się wzięły szachy?

Uważa się, że pierwsze partie szachów rozgrywano w Indiach. Nazywały się tam czaturanga i znacznie różniły się od szachów współczesnych. Co więcej, rozprzestrzeniając się po świecie, przyjmowały coraz to nowe wersje i nazwy. W Persji, dokąd trafiły jako prezent od indyjskiego radży dla szacha Chosrowa I Anoszirwany w latach 70. VI wieku naszej ery, dały się poznać jako czatrang, a po opanowaniu tego kraju przez Arabów uległy kolejnym przemianom (przede wszystkim zrezygnowano z losowania poruszającej się figury za pomocą kostki) i powstał szatrandż. Później gra trafiła do Europy. Najpierw wraz z podbojami arabskimi na Sycylię i południową części Półwyspu Iberyjskiego, a stamtąd rozprzestrzeniła się na całe półwyspy apeniński i iberyjski. Następnie gra pojawiła się we Francji, Niemczech, Anglii, Skandynawii i Czechach. A wszystko to tylko do XI wieku.

Na Rusi szachy pojawiły się prawdopodobnie wcześniej, ok. VIII–IX wieku, bezpośrednio ze Wschodu (Iranu i środkowej Azji). Do Polski napływały z wielu kierunków, po pierwsze z Czech, po drugie poprzez morskie szlaki handlowe, a po trzecie z Rusi Kijowskiej. Chociaż uważana była za grę królów, praktykowana była niemal przez wszystkich – arystokrację, szlachtę i mieszczan. Najczęściej przekazywana była w kolejne rejony przez kupców, którzy wędrowali przez całą Europę.

Od renesansu mówi się o rozkwicie szachów. Zaczęły pojawiać się podręczniki, a pojedynki mistrzów przyciągały widzów. Zaczęto rozgrywać pierwsze mecze i turnieje, a miłośnicy tej gry zrzeszali się w pierwszych klubach i towarzystwach.
Od połowy XVIII w. zaczęły pojawiać się indywidualności szachowe i mistrzowie. Pierwszymi byli François Philidor i Filip Stamma. Pierwszy był autorem fundamentalnej Analizy gry w szachy, drugi propagował szachy na terenie Francji i Anglii. Później mistrzem Anglii został Howard Staunton, Rosji – Aleksander Pietrow, Francji – Louis de la Bourdonnais, Niemiec – Adolf Anderssen, Stanów Zjednoczonych – Paul Morphy.

Walczyli również między sobą o nieoficjalny jeszcze tytuł mistrza świata. Przez następne 100 lat wiele razy zmieniały się zasady wyłaniania najlepszego szachisty. Kolejno ten laur zdobywali: Emanuel Lasker, Jose Raul Capablanca, Aleksander Alechin, Max Euwe, Michaił Botwinnik (pierwszy mistrz świata wyłoniony w oficjalnych rozgrywkach pod egidą powstałej w 1924 r. Międzynarodowej Federacji Szachowej – FIDE), Wasilij Smysłow, Michaił Tal, Tigran Petrosjan, Borys Spasski, Bobby Fischer, Anatolij Karpow oraz Garri Kasparow.
W latach 1993–2006 nastąpił rozłam w systemie wyłaniania mistrza świata, w okresie tym wyłaniano dwóch mistrzów, organizacji FIDE oraz PCA (później Braingames). W 2006 r. odbył się mecz jednoczący, mistrzem został wówczas Władimir Kramnik. Od 2007 do 2013 tytuł najlepszego szachisty świata należał do Viswanathana Ananda, a od listopada 2013 r. do Magnusa Carlsena.
W 1924 r. powstała Międzynarodowa Federacja Szachowa i od tego roku rozgrywane są szachowe olimpiady. Od 1927 r. odbywają się mistrzostwa świata kobiet (pierwszą mistrzynią była Vera Menchik). W kolejnych latach pojawiły się mistrzostwa świata juniorów, studentów, w szachach korespondencyjnych, zaczęto organizować mistrzostwa kontynentów, zarówno indywidualnie, jak i drużynowo.

W XX wieku stworzono i rozwinięto programy komputerowe do gry w szachy. Można więc było zagrać z komputerem. Informatyka przyniosła również możliwość rozgrywania partii przez Internet.

Ogólne zasady

Rozgrywkę rozpoczynają białe. Rywale na zmianę wykonują posunięcia swoimi bierkami (każda ma swoje zasady poruszania się po szachownicy). Wejście na pole zajmowane przez przeciwnika równa się zbiciu jego bierki.
Szach to groźba zbicia króla, która może być zażegnana przez przeciwnika w następnym posunięciu (króla nie można zbić). Mat, to z kolei efekt szacha, przed którym nie ma obrony – kończy partię. Zwycięża gracz, którego bierka matuje króla przeciwnika.

W szachach możliwy jest też remis. Występuje on gdy:

• gracze uzgodnili taki wynik partii,
• na planszy wystąpił pat (jedna ze stron nie może wykonać prawidłowych posunięć, a jej król nie jest szachowany),
• żadna ze stron nie posiada środków niezbędnych do wygranej (choćby teoretycznej),
• powstała martwa pozycja, czyli żaden z graczy nie jest w stanie dać mata nawet przy najlepszej grze.

Partia może zakończyć się remisem (na wniosek jednej ze stron), gdy:

• identyczna pozycja na planszy pojawiła się trzykrotnie,
• jedna ze stron daje wiecznego szacha,
• wykonano pięćdziesiąt posunięć bez ruchu pionem i bicia dowolną bierką.

Odmiany gry w szachy

Obecnie znane i praktykowane są następujące odmiany gry w szachy:

• szachy klasyczne (szachy „europejskie”), znane po prostu jako szachy,
• shōgi (Japonia),
• xiangqi (Chiny),
• janggi (Korea),
• szatrandż (Arabia),
• czaturanga (Indie),
• senterej (Etiopia),
• makruk (Tajlandia).

Odmiany nieortodoksyjne (nowoczesne):

• szachy 960 (losowe, Fischera),
• szachy heksagonalne (polskie, Glińskiego),
• szachy Capablanki,
• szachy atomowe,
• szachy progresywne,
• szachy chłopskie,
• antyszachy,
• szachy solo (jednoosobowe),
• szachy trzyosobowe,
• szachy czteroosobowe,
• kloc.

Każda z tych odmian różni się sposobem rozgrywania partii. W każdą z nich można zagrać na różne sposoby, w zależności od czasu partii, czy sposobu komunikacji zawodników.
Co wydaje się niewiarygodne, przez te wszystkie wieki gry w szachy nie odkryto jednej stuprocentowo prowadzącej do zwycięstwa strategii. Szachownica i bierki dają wiele różnych rozwiązań, a przez to wiele możliwości.

Za Wikipedią