Zakrzów
Na mapach: 50°00′20″N 20°08′39″E
Ludność: 1178 (stan na 31.12.2023)
Powierzchnia: 363 ha
- Sołtys: Zofia Cieślik
Kontakt: tel. 12 307 04 02, 507 788 431; zofiacieslik38@gmail.com - Rada sołecka: Stanisława Krawczyk, Wojciech Śliwa, Piotr Michalski, Justyna Garycka, Mirosław Krystian, Stanisława Zielińska, Elżbieta Krystjan
Położenie
Zakrzów leży w zachodniej części gminy Niepołomice, po obu stronach drogi wojewódzkiej nr 964. Przez wieś przepływają dwie rzeki: Bogusława (zwana też Przebieczanką lub potokiem Zakrzówek) i Zakrzowianka. Od strony zachodniej graniczy z wsią Węgrzce Wielkie w gminie Wieliczka, a od południowej ze wsią Bodzanów w gminie Biskupice.
Około połowy powierzchni sołectwa leży na obszarze najwyższej (ONO) ochrony wód podziemnych. Na terenie wsi leżą dwa zbiorniki wodne. Gleby należą do klas I-IVa i są chronione dla celów rolniczych. Niemal 40 proc. powierzchni leży na glinach lessowych.
Historia
Podczas wykopalisk i badań archeologicznych w Zakrzowie odkryto liczne wyroby kamienne związane z gospodarką zbieracko-łowiecką, pochodzące ze schyłku epoki paleolitu, a także natrafiono na wyroby kamienne z fazy neolitu. Pierwsze ślady osadnictwa przez ludność kultury pucharów lejkowatych na terenie Zakrzowa określa się na III okres neolitu. Najliczniej są natomiast reprezentowane materiały archeologiczne z epoki kultury ceramiki sznurkowej.
Kolejny okres brązu (1800-700 p.n.e.) i okres halszycki epoki żelaza (700-400 p.n.e.) przynoszą znaleziska, głównie ceramikę z kultury łużyckiej i pomorskiej. Następne nieliczne zabytki pochodzą z młodszej fazy okresu przedrzymskiego (125 r. p.n.e – początek naszej ery), łączone z tzw. celtycko-przeworską grupą kulturową, reprezentującą materiały z osad otwartych. Liczniej jest reprezentowany okres rzymski (początek naszej ery – 375 r.).
Mało wiemy na temat czasów pomiędzy V a XII wiekiem. W I połowie XIII w. wieś była własnością księcia Klemensa Jaksy z rodu Gryfitów, fundatora klasztoru sióstr benedyktynek w Staniątkach.
Pierwsze wzmianki pisane o Zakrzowie pochodzą z „Kodeksu dyplomatycznego Polski” z 1238 r. Przez wieś wiódł trakt handlowy z północy Polski przez Kraków na południe Europy, przy którym od początku XV w. była karczma „Stancza”, leżąca we włościach należących do klasztoru w Staniątkach.
Nowa karczma została wybudowana u schyłku XIX w. po drugiej stronie traktu, budynek karczmy i stajni z noclegownią stoją do dnia dzisiejszego.
W czasie rozbiorów Polski wieś była pod zaborem austriackim. W tym okresie, w latach 1912-1915 wybudowano szkołę podstawową. W 1925 r. założono Ochotniczą Straż Pożarną. W 1932 r. powstało Kółko Rolnicze.
II wojna światowa rozpoczęła się dla Zakrzowa niedzielnym bombardowaniem (3 września 1939 r.), w części nazywanej Piaski. W jego wyniku zginał mały chłopczyk, Tadeusz Kolasa, a bomba uszkodziła jeden z domów na Piaskach. Był to efekt próby zbombardowania torów kolejowych przez Niemców.
Wojna na tych terenach zakończyła się 21 stycznia 1945 r., strzelaniną w okolicach Ochmanowa.
Po zakończeniu wojny zaczęła się ożywiać działalność kulturalna i społeczna. W marcu 1945 r. reaktywowano działalność OSP, a w latach 1946-47 wybudowano remizę. Rok 1950 r. był początkiem organizowania się Ludowego Zespołu Sportowego „Iskra”. Jako piłkarz swoją karierę sportową rozpoczął w nim późniejszy olimpijczyk, Edward Stawiarz.
W 1955 r. założono Społeczny Komitet Budowy Domu Ludowego. Budowę rozpoczęto w 1958 r., a uroczyste otwarcie odbyło się 16 września 1963 r. Stał się on centrum uroczystości wiejskich. W 1965 r. założono Koło Gospodyń Wiejskich.
Zabytki
- Kaplica wybudowana z fundacji Stanisława Pyrza w 1861 r. Została ona gruntownie wyremontowana w 2011 r. przy wsparciu finansowym gminy Niepołomice i zaangażowaniu mieszkańców Zakrzowa i Ochmanowa. Przywrócono ją do dawnej świetności, łącznie z odnowieniem oryginalnej polichromii. W okresie od Wielkanocy do Wszystkich Świętych odbywają się tutaj nabożeństwa niedzielne (godz. 10.30).
- Stara szkoła – wybudowana w latach 1912-1915 przez Austriaków na działkach przekazanych nieodpłatnie przez mieszkańców wsi. W 2002 r. przebudowana na budynek mieszkalny.
- Budynek karczmy – zbudowany pod koniec XIX w. w stylu dworkowym, nawiązuje on do historycznej karczmy z XV w., opisanej w kronikach Długosza. Od ok. 15 lat należy on do Podłęża.
- Pani Elżbieta Graboś jest właścicielką prawdopodobnie najstarszego domu w Zakrzowie z końca XIX w., wpisanego do rejestru zabytków. Zachowuje oryginalny wystrój i wyposażenie domu.
Parafie
Wieś jest podzielona na dwie parafie – część należy do Bodzanowa w dekanacie wielickim, a druga do Podłęża w dekanacie niepołomickim.
Parafia pw. NMP Królowej Polski
Parafia pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła
Bodzanów 1, 32-020 Wieliczka
tel. 12 250 72 57
www.parafia-bodzanow.pl
msze: sb 18, nd i św 7, 9, 10.30 (od Wszystkich Świętych do Wielkanocy), 12
odpust: Świętych Apostołów Piotra i Pawła – 29 czerwca
Kaplica w Zakrzowie
msze: nd 10.30 (od Wielkanocy do Wszystkich Świętych)
Dom Kultury
Ochotnicza Straż Pożarna Zakrzów
Informacje o jednostkach OSP w gminie
Szkoła Podstawowa
Szkoła Podstawowa im. św. Jana Bosko
Przedszkole
Koło Gospodyń Wiejskich
przewodnicząca: p.o. Jadwiga Grochot
Koło Gospodyń Wiejskich w Zakrzowie powstało w 1965 r. Inicjatorką jego założenia byli Maria Waś, kierowniczka zlewni mleka w Zakrzowie i Wojciech Lebiest, prezes Kółka Rolniczego.
KGW zawsze bardzo aktywnie uczestniczyło w życiu kulturalnym i społecznym wsi. Będąc współorganizatorem zabaw czy dożynek panie dorobiły się bogatego wyposażenia, które potem wypożyczały na wesela, dzięki czemu uzyskiwały dochody. Dzięki temu mogły organizować kursy gotowania, pieczenia i szycia. W początkowym okresie działalności koło skupiało 30 pań.
Po przekazaniu Domu Ludowego na szkołę spotkania odbywały się w domach prywatnych. Jednak niedługo w związku z brakiem lokalu działalność KGW została na krótki okres zahamowana. Dopiero oddanie na potrzeby Domu Kultury części budynku szkoły pozwoliło na wznowienie działalności.
Panie współpracują ze szkołą, organizują zabawy, współpracują ze wszystkimi organizacjami społecznymi we wsi, spotykają się z młodzieżą, przekazując informacje na temat tradycji ludowych wsi i regionie.
Panie spotykają się w Domu Kultury, co najmniej dwa razy w miesiącu.
Klub Sportowy “Iskra” Zakrzów
Informacje o KS „Iskra” Zakrzów
Kółko Rolnicze
Kółko Rolnicze w Zakrzowie powstało w 1931 r. Jego założycielami byli kierownik Szkoły Podstawowej Alojzy Czupryna oraz rolnik i kowal Wojciech Garycki, który został pierwszy prezesem. Do nowej organizacji przystąpiło 75% ogółu mieszkańców wsi.
Do wojny Kółko Rolnicze prowadziło sklep, w którym oprócz art spożywczych sprzedawano również nasiona i opał. Jego członkowie byli inicjatorami powstania biblioteki – jednej z pierwszych bibliotek na terenach wiejskich w naszej gminie.
Kółko prowadziło działalność gospodarczą, zajmując się kompleksową uprawą ziemi rolników wsi: Zakrzów, Zakrzowiec, Ochmanów i Podłęże.
W 1977 roku walne zebranie podjęło decyzję o przystąpieniu na członka-udziałowca Spółdzielni Kółek Rolniczych w Niepołomicach, przekazując posiadany sprzęt i zaprzestając działalności gospodarczej, pełniąc funkcję związku zawodowego rolników.
W 1983 r. uchwalono nowy statut oraz zarejestrowano Kółko w Rejestrze Sądu Rejonowego Kraków – Śródmieście.
Od 1995 r. działa nowy zarząd pod przewodnictwem Stanisława Jachimczaka. Aktualnie Kółko liczy 10 członków – rolników wsi Zakrzów.
Cudowna woda
Legenda głosi, że na początku drugiego tysiąclecia, w czasie chrystianizacji państwa polskiego, w Zakrzowie na Studzieńcu powstał kościół, który w wyniku przekleństwa zapadł się i pozostało tyko źródło z cudowną wodą. W jej uzdrawiającą moc wierzono jeszcze w ubiegłym wieku.
Woda wypływa z niego do dnia dzisiejszego.
Kliknij mapę, żeby powiększyć
