Zagórze
Na mapach: 49°59′34″N 20°11′18″E
Ludność: 878 (stan na 31.12.2023)
Powierzchnia: 427 ha
- Sołtys: Ryszard Kielar-Ostrowski
Kontakt: tel. 534 075 436 - Rada sołecka: Zygmunt Fiołek, Barbara Wdaniec, Piotr Sikora, Agnieszka Pyrz, Michał Ryś
Położenie
Zagórze leży na południowym skraju centralnej partii zachodniej części Kotliny Sandomierskiej, w mezoregionie Wysoczyzny Wielicko-Gdowskiej. Krajobraz wsi jest bardzo malowniczy. Tworzą go dość wysokie wzniesienia o wysokości względnej od kilkudziesięciu do około stu metrów oraz dzielące je głębokie doliny potoków Samicy i Babicy.
Zabudowania historyczne Zagórza ciągną się w formie ulicówki po południowym zboczu potoku Babica. W jego dolinie rozlewa się staw rybny, należący do dawnego folwarku benedyktynek.
Druga ulicówka na zachodnim skraju skarpy potoku Samica powstała dopiero w XIX w. i rozciągnęła się w XX w. przy drodze ze Staniątek do Zabłocia i Suchoraby.
W Zagórzu w bardzo dobrym stanie zachowało się tradycyjne dla tych okolic budownictwo w postaci drewnianych domów, budowanych na zrąb, zwykle szalowanych deskami i płytkami, malowanych w wielu różnych, pastelowych kolorach (niebieski, zielony, biały, różowy, brązowy). Niektóre budynki nie są szalowane, mają odsłonięte bierwiona, a szczeliny między nimi są ogacone i malowane w barwne pasy. Budynki te mają szerokie okapy podparte wysuniętymi na zewnątrz belkami sufitowymi, niektóre z nich na osi posiadają ganki.
Cenną pozostałością dawnego folwarku jest późnobarokowa, murowana kaplica dworska pochodząca z przełomu XVIII i XIX w., stojąca w pobliżu stawu, na południowo-zachodnim skraju założenia folwarcznego.
Historia
W XIII w. i później pojawiło się wiele dokumentów dotyczących fundacji i wyposażenia klasztoru benedyktynek w Staniątkach, w skład którego wchodziło również Zagórze. Pierwsza w pełni wiarygodna informacja o istnieniu wsi o nazwie Zagore, znalazła się w przywileju biskupa krakowskiego Pawła z Przemankowa i związana była z ugodą miedzy Piotrem, proboszczem Bodzanowa a klasztorem staniąteckim. Przywilej ów został wystawiony w 1281 r. i dotyczył m.in. wsi: Chroście, Podłęże, Słomiróg, Zagórze, Zakrzowiec i Zakrzów.
Ważnym wydarzeniem w historii wsi był początek I wojny światowej. Po odparciu wojsk rosyjskich spod Krakowa, front austriacko-rosyjski zatrzymał się w dniach od 30 listopada do 15 grudnia 1914 r. na linii między Staniątkami, Zagórzem i Suchorabą a Zakrzowem, Słomirogiem i Zabłociem. W klasztorze w Staniątkach kwaterował sztab rosyjski. W dniach od 8 do 15 grudnia trwała zacięta bitwa, która omal nie zrujnowała zespołu klasztornego, a zniszczyła prawie całe Zagórze.
Podczas prowadzonych w latach 2000-2005 prac archeologicznych związanych z budową autostrady, odkryto na tych terenach m.in. pozostałości po wiosce celtyckiej założonej w II-I wieku przed naszą erą. Odkryto tutaj dwa domy i kilka jam zasobowych oraz wiele fragmentów naczyń glinianych.
Środowisko
Całość sołectwa znajduje się na glinach lessowych, niewielkie powierzchnie stanowią złoża iłu oraz gliny o zasobach kategorii C-2. Zdecydowana większość powierzchni sołectwa to gleby chronione dla celów rolniczych (klasy I-IVa). Na terenie sołectwa znajduje się niewielki zbiornik wodny.
Kościół
Wieś należy do parafii Staniątki w dekanacie niepołomickim, jedynie przysiółek Kawcze, sąsiadujący z sołectwami Zabłocie, Suchoraba, Słomiróg i Bodzanów, należy do parafii Bodzanów w dekanacie wielickim.
Parafia
Parafia pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła
Bodzanów 1
32-020 Wieliczka
tel. 12 250 72 57
www.parafia-bodzanow.pl
msze: sb 18, nd i św 7, 9, 10.30 (od Wszystkich Świętych do Wielkanocy), 12
odpust: Świętych Apostołów Piotra i Pawła – 29 czerwca
Szkoła Podstawowa
Szkoła Podstawowa im. Marszałka Józef Piłsudskiego
Przedszkole
Dom Kultury
Zespół Pieśni i Tańca Zagórzanie
kierownik: Barbara Wdaniec, tel. 667 084 954, 12 281 80 52
kierownik artystyczny i choreograf: Janusz Przepióra
kierownictwo muzyczne: Maciej Ziobro
Strona internetowa Centrum Kultury
Początki Regionalnego Zespołu Zagórzanie sięgają 1973 roku. Działał on prężnie w regionie do 1989 r.
W 2007 r. z inicjatywy byłych członków zespołu i młodych mieszkańców Zagórza został reaktywowany jako Zespół Pieśni i Tańca Zagórzanie. Kontynuuje on folklorystyczne tradycje. Tworzy go młodzież z Zagórza i sąsiednich sołectw. W repertuarze ma melodie i tańce regionów: krakowiaków wschodnich, rzeszowskiego, lubelskiego, Lachów sadeckich, górali żywieckich. Poszczególne suity zostały przygotowane z dbałością o autentyzm wykorzystywanych dawniej pieśni i tańców. Zespołowi towarzyszy 5-osobowa kapela ludowa. Uczestniczy on w przeglądach, wydarzeniach folklorystycznych, konkursach, festiwalach w kraju i za granicą, zdobywając najwyższe nagrody. Prezentował polski folklor podczas festiwali międzynarodowych na Węgrzech, Słowacji, Bułgarii i Macedonii.
Zespół Pieśni i Tańca Mali Zagórzanie
kierownik: Barbara Wdaniec, tel. 12 281 80 52
kierownik artystyczny i choreograf: Janusz Przepióra
kierownictwo muzyczne: Maciej Ziobro
Zespół został założony w 2008 r. w Domu Kultury w Zagórzu. Tworzą go dzieci z Zagórza, Suchoraby, Słomiroga i Staniątek. Przygotowuje tańce i przyśpiewki własnego regionu, głównie krakowiaków wschodnich, a ostatnio także tańce śląskie. Prezentuje się głównie podczas imprez i uroczystości w swojej miejscowości i gminie.
Po uzyskaniu odpowiedniego wieku i umiejętności dzieci przechodzą do Zespołu Pieśni i Tańca Zagórzanie.
OSP Zagórze
Izba Regionalno-Historyczna im. Ludwika Czajkowskiego
Otwarta w 2003 r. w budynku Szkoły Podstawowej. Zgromadzone eksponaty pochodzą w głównej mierze od mieszkańców Zagórza i Słomiroga oraz patrona naszej Izby. W salach muzealnych można oglądać przedmioty codziennego użytku pochodzące z przełomu XIX i XX wieku oraz gabloty zawierające stare dokumenty, fotografie, mapy itp., dotyczące historii wsi i okolic.
Koło Gospodyń Wiejskich
Powstało w 1965 roku i działa do dnia dzisiejszego.
W początkach swojej działalności zajmowało się organizacją życia kulturalnego we wsi. Prężnie działająca Grupa Śpiewacza reprezentowała wieś i gminę w różnego rodzaju konkursach i przeglądach.
Obecnie Koło bardzo aktywnie uczestniczy w życiu kulturalnym i społecznym wsi. Jest współorganizatorem imprez środowiskowych oraz spotkań organizowanych w Domu Kultury, takich jak np. Dożynki Wiejskie. Współpracuje z Domem Kultury, Szkołą Podstawową, Ochotniczą Strażą Pożarną.
Kliknij mapę, żeby powiększyć
